Barbaros Demirci
Covid-19 Salgınına Rağmen Plastik Sektörü Yüzde Bir Oranında Büyüme Gösterdi
Korona virüs salgınının tetiklediği küresel ekonomik krizde kurumlar ve devletler bir yandan genişleme ve likidite paketleri açıklarken, bir yandan da salgın sona erdiğinde geriye nasıl bir ekonomik hasar kalacağını tahmin etmeye çalışmaktadır. Uluslararası Para Fonu (IMF) son açıkladığı “Dünya Ekonomik Görünümü 2020” raporunda dünya ekonomisine dair büyüme tahminlerini güncellemiştir. IMF’ye göre bugün dünyanın içinde bulunduğu ekonomik kriz, 2008’de yaşanan krizden katbekat derindir.
TÜİK’in açıkladığı ekonomik büyüme verilerine göre Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde geçtiğimiz yılın ilk çeyreğine göre %4,5 büyümüştür. Yılın 2. çeyreğinde salgının sebep olduğu küresel ölçekteki ekonomik kriz ile Türkiye ekonomisi de %9,9 oranında daralmıştır. Bunlarla beraber 3. çeyrekte yaşanan %6,7’lik büyüme ile de Türkiye 3. çeyrekte İrlanda’nın ardından Avrupa’da ekonomisi oransal olarak en çok büyüyen 2. ülke olmuştur. Bunların dışında GSYH bir de cari fiyatlarla dolar bazında incelendiğinde 2019’un ilk 3 çeyreğinde GSYH 551,8 milyar $ seviyesindeyken, 2020 yılının ilk 3 çeyreğinde bu değer 527,1 milyar $’a gerilemiştir. Gelişmeler, dünya ve Türkiye ekonomisinin, bazı olumlu gelişmeler gözlemlense de risk unsurlarının devam edeceğini göstermektedir. Bu nedenle belirsizliğin genelde riskten kaçışa ve temkinli bir kaynak kullanımına yol açacağı tahmin edilmektedir.
Plastik sektöründe kapasite kullanımı 2020 yılının ilk 3 ayında 2019 yılının eş aylarına kıyasla daha yüksek seviyelerde iken Covid-19 salgını nedeniyle nisan ve mayıs aylarında önemli ölçüde gerilemiş ancak mayıs ayından sonra tekrar artış eğilimine girmiştir. Kapasite kullanımındaki yükseliş trendi mayıs- ekim döneminde sürmüş olmasına rağmen 2019 eş ayları düzeylerinin altında kalmıştır. Ancak 2020 yılın son iki ayında kapasite kullanımının 2019 eş aylarının üzerine çıktığı görülmektedir
2015 - 2020 yılları arasında yılda ortalama %2,1 artış gösteren plastik sektörünün makine yatırımları 2020 yılında 2019 yılına kıyasla, %19 artarak 870 milyon dolara çıkmıştır.
2015 – 2020 yıllarını kapsayan dönemde, yılda ortalama miktar bazında %3,2 değer bazında da %1,8 artış gösteren plastik mamul üretimi, 2020 yılında 2019 yılına kıyasla miktar bazında %0,9 değer bazında da %2,1 artmıştır. 2020 yılının 5 ayında 2019 yılı eş aylarına kıyasla daha yüksek kapasite kullanımında çalışan plastik sektöründe üretimdeki cüzi artış, iç pazar talebinin azalmasına rağmen ihracattaki yüksek artıştan kaynaklanmıştır. 2020 yılında 9,54 milyon tonluk toplam plastik mamul üretimi içinde 4 milyon ton ile plastik ambalaj malzemelerinin başı çektiği, plastik inşaat malzemeleri üretiminin ise 1,9 milyon ton ile plastik ambalaj malzemelerini takip ettiği görülmektedir.
2015 – 2020 yıllarını kapsayan dönemde, yılda ortalama miktar bazında hemen hemen aynı düzeyde kalan ve değer bazında da %0,2 gerileyen plastik mamul ithalatı, 2020 yılında 2019 yılına kıyasla miktar bazında %4,5 değer bazında da %10,6 artış göstermiştir. 2020 yılında 10 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın miktar bazında %71’ini değer bazında da %75’ini oluşturmuştur. Bu dönemde Almanya’nın toplam plastik mamul ithalatımızdan ton bazında %17 ve değer bazında da %20 pay alarak en çok plastik mamul ithalatı yapılan ülke konumuna geldiği, Çin’in ise miktar bazında %22 değer bazında da %16 pay alarak ikinci büyük ithalat pazarını oluşturduğu görülmektedir. Almanya ve Çin’in dışında İtalya, Fransa ve Güney Kore’nin toplam plastik mamullerde en büyük ithalat yaptığımız ülkeler konumunu koruduğu görülmektedir.
2015 – 2020 yıllarını kapsayan dönemde, yılda ortalama miktar bazında %8,6 değer bazında da %4,8 artan plastik mamul ihracatı, 2020 yılında 2019 yılına kıyasla miktar bazında %21,7 değer bazında da %12,8 artmıştır. 2020 yılında 10 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın miktar bazında %50’sini, değer bazında da %49’unu oluşturmuştur. Bu dönemde Irak, İngiltere, Almanya, İsrail ve ABD plastik mamullerde en büyük ihraç pazarlarımızı oluşturmuştur.
Türkiye plastik mamul dış ticaretinde daima fazla vermektedir. Plastik mamul sektöründe 2020 yılında 1 milyon 800 bin ton ve 2 milyar 643 milyon dolar dış ticaret fazlası verilmiştir. Dış ticaret fazlası 2019 yılına kıyasla miktar bazında %28,6 değer bazında da %15,2 artış göstermiştir.
2020 yılında plastik mamullerde ortalama ithalat fiyatları 4,86 $/Kg, ortalama ihracat fiyatları da 2,30 $/Kg olarak gerçekleşmiş olup, 2019 yılına kıyasla ortalama ithalat fiyatı %5,9 artarken ortalama ihracat fiyatı da %7,3 gerilemiştir.
2015 – 2020 yıllarını kapsayan dönemde, yılda ortalama miktar bazında %1,6 değer bazında da %1,2 artan plastik mamul iç pazar tüketimi 2020 yılında 7,7 milyon ton ve 31,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İç pazar tüketimi 2019 yılına kıyasla miktar bazında %3,9 gerilerken değer bazında %1,2 artmıştır. 2020 yılında gerçekleşen 7,7 milyon tonluk plastik mamul iç tüketimin yaklaşık 3,8 milyon tonu otomotiv, ambalaj, inşaat ve elektronik gibi ihracatçı sektörler kanalı ile yarı mamul ve mamul şeklinde dolaylı olarak ihraç edilmiştir. Kalan 3,9 milyon tonluk kısım ise doğrudan tüketici tarafından tüketilmiştir.
Global üreticilerin mücbir nedenlerle üretimi kısmaları nedeni ile Türkiye’de plastik hammadde fiyatlarında son 6 ayda %23 ile %137 arasında, son 3 ayda ise %25 ile %56 arasında fiyat artışları görülmüştür. Bu durum plastik mamul sektöründe rekabetçi üretimi ve ihracatı engelleyen önemli bir sorundur. Plastik hammadde üzerinde uygulanan ithalat ve gözetim vergilerinin ve kaldırılması ve yerli plastik hammadde üreticilerin satışlarında ihracat yerine yerli üreticiye öncelik vermeleri sorunun kısa dönemli çözümü için elzem olarak görülmektedir.